Geletterdheid in onze moderne tijd: #2 Digitale geletterdheid
In deze moderne wereld worden jongeren dagelijks overspoeld door een constante stroom van digitale informatie, van appjes tot socialemediaberichten en online nieuws. We zitten midden in een ‘aandachtseconomie’, waarin verschillende mediakanalen vechten om onze aandacht met meldingen, pushberichten en clickbaits. Maar wat betekent dit voor ons vermogen om informatie echt op te nemen en kritisch te denken? Vooral het vermogen van jongeren om diep te lezen staat ter discussie.
Om deze uitdagingen aan te gaan, is het belangrijk dat jongeren verschillende vormen van geletterdheid ontwikkelen. Naast traditioneel lezen moeten ze ook digitaal geletterd zijn, in staat zijn om meervoudige vormen van informatie te begrijpen en literaire competentie op te bouwen.
Maar hoe kunnen jongeren deze geletterdheden ontwikkelen te midden van alle digitale afleidingen? Een antwoord ligt in het lezen van boeken, verhalen en gedichten. Fictie biedt een geweldige kans om diepgaande aandacht te oefenen en bewust te schakelen tussen verschillende leesstijlen. Bovendien helpt het jongeren bij het ontwikkelen van kritisch denken, analytische vaardigheden en empathie – essentiële vaardigheden in onze moderne wereld.
In een serie van 4 blogs vertellen we er meer over. Dit is de tweede blog over digitale geletterdheid.
Digitale geletterdheid
In een wereld die gedreven wordt door digitale vooruitgang en voortdurende technologische ontwikkelingen, is digitale geletterdheid van onschatbare waarde geworden. Het gaat niet alleen om het begrijpen en gebruiken van digitale informatie, maar ook om het vermogen om kritisch na te denken over de digitale wereld waarin we leven. Binnen dit spectrum valt ook multimediale geletterdheid, een aspect dat steeds meer aan belang wint naarmate digitale media gevarieerder en ingewikkelder worden.
Digitale geletterdheid vereist een breed scala aan vaardigheden en competenties. Het gaat niet alleen om het gebruik van computers en internet, maar ook om het vinden, evalueren, delen en produceren van digitale inhoud. Dit omvat het begrijpen van privacykwesties, auteursrechten en het vermogen om digitale informatie kritisch te beoordelen op betrouwbaarheid en geloofwaardigheid.
Multimediale geletterdheid
Multimediale geletterdheid voegt een extra laag complexiteit toe aan digitale geletterdheid. Het omvat het begrijpen en gebruiken van verschillende vormen van media, zoals tekst, afbeeldingen, audio en video, en het vermogen om deze te integreren in communicatie en expressie. Dit is met name relevant in een tijd waarin multimediale content steeds prominenter aanwezig is op het internet en sociale media.
Een cruciaal aspect van digitale geletterdheid is het vermogen om effectief te communiceren in digitale omgevingen. Dit betekent niet alleen het begrijpen van verschillende communicatieplatforms en -tools, maar ook het vermogen om duidelijk, coherent en respectvol te communiceren met anderen online.
Daarnaast omvat digitale geletterdheid ook het vermogen om kritisch te denken over de digitale wereld en de informatie die daar wordt gepresenteerd. Met de overvloed aan informatie online is het van essentieel belang om feiten van fictie te kunnen onderscheiden, nepnieuws te herkennen en informatiebronnen te evalueren op betrouwbaarheid en geloofwaardigheid.
Onderwijsinstellingen en organisaties spelen een cruciale rol bij het bevorderen van digitale geletterdheid. Door leerlingen te voorzien van de nodige vaardigheden en kennis kunnen ze beter worden voorbereid op de uitdagingen van de digitale wereld. Dit omvat het integreren van digitale geletterdheid in het curriculum, het aanbieden van trainingen en workshops voor studenten en docenten, en het aanmoedigen van een kritische houding ten opzichte van digitale media.
Al met al is digitale geletterdheid een essentiële vaardigheid geworden in de moderne samenleving. Het stelt individuen in staat om effectief te communiceren, informatie te vinden en te evalueren, en kritisch te denken over de digitale wereld waarin we leven. Door te investeren in digitale geletterdheid kunnen we ervoor zorgen dat mensen beter zijn uitgerust om te navigeren in de complexe en snel veranderende wereld van digitale technologie.
In deze moderne wereld worden jongeren dagelijks overspoeld door een constante stroom van digitale informatie, van appjes tot socialemediaberichten en online nieuws. We zitten midden in een ‘aandachtseconomie’, waarin verschillende mediakanalen vechten om onze aandacht met meldingen, pushberichten en clickbaits. Maar wat betekent dit voor ons vermogen om informatie echt op te nemen en kritisch te denken? Vooral het vermogen van jongeren om diep te lezen staat ter discussie.
Om deze uitdagingen aan te gaan, is het belangrijk dat jongeren verschillende vormen van geletterdheid ontwikkelen. Naast traditioneel lezen moeten ze ook digitaal geletterd zijn, in staat zijn om meervoudige vormen van informatie te begrijpen en literaire competentie op te bouwen.
Maar hoe kunnen jongeren deze geletterdheden ontwikkelen te midden van alle digitale afleidingen? Een antwoord ligt in het lezen van boeken, verhalen en gedichten. Fictie biedt een geweldige kans om diepgaande aandacht te oefenen en bewust te schakelen tussen verschillende leesstijlen. Bovendien helpt het jongeren bij het ontwikkelen van kritisch denken, analytische vaardigheden en empathie – essentiële vaardigheden in onze moderne wereld.
In een serie van 4 blogs vertellen we er meer over. Dit is de eerste blog over traditionele geletterdheid.
Traditionele geletterdheid
In een wereld waar digitale media steeds meer terrein winnen, mogen we de onschatbare waarde van traditionele geletterdheid niet uit het oog verliezen. Traditionele geletterdheid draait om de kunst van het lezen, begrijpen en contextualiseren van gedrukte teksten. Het vermogen om diep in een boek te duiken of kritisch een artikel te analyseren blijft van onschatbare waarde te midden van de digitale afleidingen die ons omringen.
Maar traditionele geletterdheid staat voor uitdagingen. Nederlanders besteden steeds minder tijd aan het lezen van boeken en raken steeds meer verstrengeld in de digitale wereld. Vooral onder jongeren lijkt de interesse in traditionele geletterdheid af te nemen. De rustige, diepgaande ervaring van een boek lezen concurreert met de constante stroom van digitale informatie.
Ondanks deze uitdagingen is het cruciaal om traditionele geletterdheid te omarmen. Diepgaand lezen draagt bij aan het ontwikkelen van analytische vaardigheden, kritisch denken en empathie. Het opent de deur naar nieuwe ideeën en perspectieven. Door traditionele geletterdheid te blijven koesteren, kunnen we de waarde van langzaam, bedachtzaam lezen doorgeven aan volgende generaties.
Een van de grootste voordelen van traditionele geletterdheid is de impact ervan op onze cognitieve ontwikkeling. Bij het lezen van een boek worden we uitgedaagd om ons te concentreren, patronen te herkennen en verbanden te leggen tussen verschillende ideeën. Dit versterkt niet alleen onze leesvaardigheid, maar verbetert ook onze algehele cognitieve vaardigheden.
Bovendien biedt traditionele geletterdheid een toevluchtsoord uit de voortdurende stroom van digitale prikkels die we in het moderne leven tegenkomen. Door een boek te lezen, kunnen we even ontsnappen aan de hectiek en tot rust komen in een wereld van verbeelding en reflectie.
Traditionele geletterdheid is ook van vitaal belang voor het behoud van ons cultureel erfgoed. Door klassieke literatuur te lezen, blijven we verbonden met de verhalen en ideeën die onze samenleving hebben gevormd. Het stelt ons in staat om de wereld te begrijpen vanuit verschillende perspectieven en onze eigen plaats daarin te vinden.
Kortom, traditionele geletterdheid blijft een onschatbare vaardigheid in de 21e eeuw. Het stelt ons in staat om dieper te graven, breder te denken en bewuster te leven. Door de kunst van het langzaam lezen te omarmen, kunnen we de rijkdom van literatuur behouden en doorgeven aan toekomstige generaties.
In een tijdperk waarin schermtijd en digitale media de overhand lijken te hebben, blijft het lezen van boeken een onschatbare gewoonte voor zowel kinderen als volwassenen. Het voedt niet alleen de verbeelding, maar biedt ook een scala aan voordelen, variërend van het vergroten van empathie tot het verbeteren van taalvaardigheid. Laten we eens kijken naar enkele gewoonten van goede lezers, gebaseerd op recent onderzoek en inzichten onder jonge lezers zelf.
Dagelijkse Leesroutine
Uit onderzoek blijkt dat iets meer dan de helft van de kinderen dagelijks leest, terwijl een kwart een paar keer per week de tijd neemt voor een goed boek. Deze gewoonte van consistent lezen is cruciaal voor het ontwikkelen van een liefde voor boeken en het verbeteren van leesvaardigheid.
Diversiteit in Genres
Goede lezers hebben vaak een breed scala aan interesses als het gaat om genres. Of het nu gaat om fantasie- en avonturenboeken, grappige verhalen, of spannende avonturen, het verkennen van verschillende genres kan de leeservaring verrijken en de verbeelding stimuleren.
Papieren Boeken als Voorkeursvorm
Terwijl de wereld steeds digitaler wordt, geven de meeste kinderen nog steeds de voorkeur aan het lezen van boeken van papier. Deze tangibele vorm van lezen biedt een unieke ervaring die niet kan worden vervangen door e-boeken of luisterboeken.
Exploratie van Fantasiewerelden
Een opvallende gewoonte van goede lezers is hun liefde voor fantasie- en avonturenboeken, waarbij ze zich kunnen onderdompelen in verhalen over magische wezens en epische reizen. Dit draagt bij aan het stimuleren van de verbeelding en het bevorderen van creatief denken
Taaldiversiteit en Interesse
Hoewel de meeste kinderen thuis in het Nederlands lezen, is er een groeiende interesse in andere talen, vooral het Engels. Deze interesse kan voortkomen uit nieuwsgierigheid naar de taal zelf en biedt een kans om verschillende culturen en perspectieven te verkennen door middel van literatuur.
Serieboeken als Favorieten
Het is geen verrassing dat serieboeken vaak de favoriete keuze zijn onder jonge lezers. Het volgen van geliefde personages door meerdere boeken creëert een band en opwinding die de leesmotivatie kan versterken.
Kortom, de gewoonten van goede lezers omvatten een consistente leesroutine, een diversiteit aan genres, een voorkeur voor papieren boeken, een verkenning van fantasiewerelden, interesse in taaldiversiteit, en een voorliefde voor serieboeken. Door deze gewoonten te cultiveren, kunnen lezers van alle leeftijden genieten van de vele voordelen die het lezen te bieden heeft en een levenslange liefde voor literatuur ontwikkelen.
Ze willen wel, maar…
Lezen is volgens velen terecht een fundamentele vaardigheid die cruciaal is voor succes in het leven. Voor jongeren is dit niet anders. Een recent onderzoek, uitgevoerd door Qrius, werpt licht op de leescultuur onder jongeren en identificeert de leesuitdaging waarmee zij worden geconfronteerd als het gaat om het omarmen van lezen als een plezierige activiteit.
Het onderzoek onthult een aantal interessante bevindingen:
Belang van lezen: Bijna alle jongeren (90%) erkennen het belang van lezen voor hun taalvaardigheid en algemene ontwikkeling. Ze begrijpen dat een goede beheersing van taal essentieel is om vooruit te komen in het leven. Het is hun “niveau” bepalend, zoals een respondent opmerkte.
Associaties met lezen: Gelukkig hebben de meeste jongeren een positieve of neutrale associatie met lezen. Woorden als ‘rust’, ‘ontspanning’, ‘leuk’ en ‘leren’ komen vaak naar voren wanneer ze over lezen praten.
Concurrentie van digitale media: Een van de grootste leesuitdaging voor lezen komt voort uit de opkomst van sociale media, games en series. Deze vormen van entertainment bieden directe bevrediging en vereisen minder inspanning en concentratie dan het lezen van boeken. Hierdoor ervaren veel jongeren moeite om tijd vrij te maken voor boeken, zelfs als ze dat graag zouden willen.
Gebrek aan zichtbaarheid en aanbevelingen: Veel jongeren hebben moeite met het vinden van boeken die bij hun interesses passen. Het huidige aanbod is voor hen niet altijd duidelijk zichtbaar in de media die ze gebruiken, zoals sociale media en YouTube. Bovendien wordt er weinig over boeken gesproken in hun sociale kringen, wat het ontdekken van nieuwe titels bemoeilijkt.
Rol van bekende personen: Boeken geschreven door of over bekende Nederlanders, zoals topsporters of influencers, hebben meer aantrekkingskracht op jongeren. Deze boeken worden vaak als toegankelijker beschouwd en trekken zelfs jongeren aan met een lage leesmotivatie.
Voorkeur voor papieren boeken: Hoewel digitale media populair zijn, geven de meeste jongeren nog steeds de voorkeur aan het lezen van papieren boeken boven e-books en luisterboeken.
En hoe gaan we ze dan helpen?
Deze bevindingen suggereren dat hoewel jongeren de waarde van lezen erkennen, ze worden geconfronteerd met tal van obstakels die hen ervan weerhouden om boeken te omarmen als een plezierige vrijetijdsbesteding. Het is essentieel dat beleidsmakers, scholen en ouders zich bewust zijn van deze uitdagingen en strategieën ontwikkelen om jongeren te ondersteunen bij het ontwikkelen van een liefde voor lezen die verder reikt dan de pagina’s van een boek.
Binnen het onderwijs is er een boeiende ontwikkeling gaande: literaire gesprekken nemen een steeds prominentere plaats in. Deze gesprekken, gebaseerd op de handleiding ‘Maar als je erover nadenkt…‘, transformeren de traditionele boekenkring tot een dynamische en interactieve ervaring. In dit blog duiken we dieper in de praktijk van literaire gesprekken op school en ontdekken we de betekenis ervan voor zowel leraren als leerlingen.
Waar het bij literaire gesprekken om gaat
Literaire gesprekken vormen een krachtige manier om leerlingen actief te betrekken bij het lezen en interpreteren van teksten. De cyclus van het gezamenlijk lezen van een boek, het opschrijven van gedachten op post-its, en het voeren van vijf literaire gesprekken per boek, creëert een diepgaand begrip van verhalen. Het geeft leerlingen de ruimte om hun eigen vragen, verwachtingen en interpretaties te delen, waardoor literair denken wordt gestimuleerd.
De rol van de leerkracht
Het voeren van literaire gesprekken vraagt meer van de leerkracht dan een traditionele boekenkring. Om effectief te zijn, moet de leerkracht niet alleen het gekozen boek goed kennen, maar ook literair competent zijn. Het stellen van de juiste vragen en het stimuleren van discussies vereist inzicht in zowel het boek als de leeservaring van de leerlingen. Als de cyclus zich herhaalt gedurende het schooljaar, evolueert de rol van de leerkracht van leidende gids naar een ondersteunende facilitator.
Leerlingen in de regisseursstoel
Een opvallend kenmerk van deze benadering is de geleidelijke overgang van door de leerkracht geleide gesprekken naar ‘leesclubs’ waarin leerlingen zelf het boek kiezen en bespreken. Deze verschuiving weerspiegelt de groei en ontwikkeling die leerlingen doormaken in hun begrip van literatuur en het vermogen om zelfstandig te denken en te analyseren.
Het belang van literair denken
In literaire gesprekken draait het niet om het vinden van het ‘juiste’ antwoord, maar om het verkennen van diverse interpretaties en persoonlijke reacties op het verhaal. Vragen en discussies zijn geen tekenen van onmacht, maar eerder een manifestatie van literair denken. Dit benadrukt het belang van het aanmoedigen van nieuwsgierigheid en het stimuleren van individuele interpretaties binnen de literaire context.
Conclusie
Literaire gesprekken op school brengen de magie van verhalen tot leven en bieden een platform voor diepgaande reflectie en discussie. Door leerlingen actief te betrekken bij het leesproces, ontstaat er een verrijkende leeromgeving waarin literair denken wordt aangemoedigd en individuele stemmen gehoord worden. Als leraren de uitdaging aangaan om literair competent te zijn en een ondersteunende ruimte creëren voor diverse interpretaties, zal de kracht van literaire gesprekken een blijvende impact hebben op de literaire ontwikkeling van leerlingen.
In de drukte in de klas is er een bijzonder moment waarop boeken, verhalen en voorlezen centraal staan: de Nationale Voorleesdagen. Dit jaarlijkse evenement, dat plaatsvindt in Nederland, is een viering van het plezier en de kracht van voorlezen voor jong en oud. Een hoogtepunt van deze dagen is het sfeervolle Voorleesontbijt, dat op veel scholen in Nederland wordt georganiseerd.
Voorlezen: maak er een gewoonte van
Voorlezen is niet zomaar een activiteit; het is een belangrijke manier om verhalen te leren kennen en op die manier kennis van de wereld te krijgen. De Nationale Voorleesdagen, die sinds 2004 worden georganiseerd, richten de schijnwerpers op het belang van voorlezen in de ontwikkeling van kinderen. Gedurende deze dagen worden scholen, bibliotheken en gezinnen aangemoedigd om samen te genieten van de wereld van boeken en het plezier dat je beleefd als je voorgelezen wordt, of zelf voorleest.
Het voorleesontbijt: Samen smullen en luisteren
Een bijzonder hoogtepunt van de Nationale Voorleesdagen is het Voorleesontbijt. Deze feestelijke start van de voorleesdagen is een mooi moment om kinderen, ouders, leerkrachten en andere voorleesliefhebbers samen te brengen om gezamenlijk te smullen van een ontbijt, terwijl er genoten wordt van mooie verhalen. Het creëert een sfeer van samenhorigheid en stimuleert leesplezier op een gezellige en toegankelijke manier.
Tips
De Nationale Voorleesdagen bieden een uitstekende gelegenheid om leesplezier te bevorderen en de magie van verhalen te vieren. Hier zijn enkele tips voor activiteiten die je kunt organiseren tijdens deze speciale dagen:
1. Voorleesontbijt, natuurlijk! Organiseer een gezellig voorleesontbijt in school, bibliotheek of kinderdagverblijf. Nodig ouders, leraren, en lokale figuren uit om voor te lezen terwijl kinderen genieten van een feestelijk ontbijt.
2. Thematische Verkleedpartij: Kies een personage uit een lievelingsboek en moedig kinderen (en volwassenen) aan om zich te verkleden als hun favoriete personages tijdens een thematische verkleedpartij.
3. Voorleesmarathon: Houd een voorleesmarathon waarbij verschillende mensen, waaronder leraren, ouders, en lokale beroemdheden, elkaar aflossen om continu voor te lezen. Maak er een gezellige en informele bijeenkomst van waarbij iedereen welkom is.
4. Knutselworkshops: Combineer voorlezen met creativiteit door knutselworkshops te organiseren.
5. Laat kinderen knutselen en tekenen geïnspireerd op de verhalen die ze hebben gehoord. Dit kan ook een geweldige manier zijn om de verbeeldingskracht te stimuleren.
6. Theater- of Poppenkastvoorstelling: Breng verhalen tot leven door een kleine theatervoorstelling of poppenkastvoorstelling te organiseren. Dit kunnen zowel professionals als door enthousiaste ouders, leraren of studenten uitvoeren.
7. Voorleeswandeling: Organiseer een voorleeswandeling in de natuur. Selecteer enkele mooie plekken in een park of bos en nodig voorlezers uit om op verschillende locaties verhalen voor te lezen. Dit combineert het plezier van lezen met buitenactiviteiten.
8. Boekenruilbeurs: Stimuleer het delen van boeken door een boekenruilbeurs te organiseren. Moedig mensen aan om boeken mee te nemen die ze willen delen en laat anderen ze ruilen voor nieuwe leesavonturen.
9. Auteursbezoek: Nodig een lokale auteur uit om over hun werk te praten en voor te lezen uit hun boeken. Dit kan inspirerend zijn voor zowel kinderen als volwassenen.
10. Digitale Voorleesactiviteiten: Organiseer virtuele voorleessessies via videoconferenties voor diegenen die niet fysiek aanwezig kunnen zijn. Betrek ouders, grootouders, of zelfs auteurs vanuit verschillende locaties.
11. Voorleeswedstrijd: Houd een voorleeswedstrijd voor kinderen waarbij ze kunnen laten zien hoe goed ze kunnen voorlezen of vertellen.
Onthoud dat het belangrijk is om de activiteiten af te stemmen op de doelgroep en een positieve, inclusieve sfeer te creëren waarin leesplezier wordt aangemoedigd.
Conclusie
De Nationale Voorleesdagen, met het gezellige hoogtepunt van het voorleesontbijt, brengen de kracht van verhalen naar voren en benadrukken het belang van voorlezen. Het evenement herinnert ons eraan dat de eenvoud van voorlezen een grote impact heeft voor de ontwikkeling van kinderen. Dus, laten tijdens deze bijzondere dagen iedere dag een stuk voorlezen en er meteen een gewoonte van maken om iedere dag voor te lezen.
In het Honderd Bunderbos gaan vriendschap en avontuur hand in hand. Er is één knuffelbeer die generaties kinderen heeft betoverd en hen onbewust levenslessen heeft bijgebracht. Winnie de Poeh, het vriendelijke beer Edward zoals hij officieel bekend staat, is meer dan alleen een pluizige metgezel. Achter zijn liefde voor honing en ogenschijnlijk beperkte verstand schuilt een schat aan wijsheden die kinderen op een eenvoudige en speelse manier leren over het leven van alledag. Een fantastisch kinderboek dat alle leeftijden boeit.
Een Bijzondere Band
Winnie de Poeh begon als de teddybeer van Christopher Robin Milne, maar in de verhalen die zijn vader, A.A. Milne voor hem schreef, krijgt Poeh-beer een stem en een eigen karakter. Samen met vrienden zoals Janneman Robinson, Knorretje, Teigetje, Kanga, Roe, Iejoor, Konijn en Uil, woont Poeh in het Honderd Bunderbos. Deze bonte groep karakters maakt de verhalen levendig en divers, waardoor kinderen zich kunnen identificeren met de verschillende persoonlijkheden en vriendschappen.
Eenvoudige avonturen, diepgaande Lessen
In de avonturen van Winnie de Poeh draait het niet om grootse daden of ingewikkelde plotwendingen. De verhalen zijn doordrenkt van eenvoudige, alledaagse gebeurtenissen zoals Poeh’s liefde voor honing, de komst van nieuwe bewoners in het bos, of gezamenlijke ontdekkingstochten. Juist in deze simpliciteit schuilen waardevolle levenslessen voor kinderen.
Leerzame Vriendschappen
De vriendschappen tussen Poeh en zijn vrienden weerspiegelen belangrijke aspecten van het leven. Of het nu gaat om de zorgzame band tussen Poeh en Knorretje, de altijd enthousiaste Teigetje die ons herinnert aan het belang van positiviteit, of de wijsheid van Uil, de personages belichamen diverse aspecten van vriendschap en samenwerking.
Filosofische Toon
Wat de verhalen van Winnie de Poeh ook zo geliefd maakt bij volwassenen is de subtiele filosofische ondertoon. De wijsheden die in de dialogen en gebeurtenissen verweven zijn, nodigen lezers uit, ongeacht hun leeftijd, om na te denken over eenvoudige, maar diepgaande concepten zoals vriendschap, tolerantie en zelfacceptatie.
Winnie-de-Poeh-dag
Zoals voor veel onderwerpen is er ook een Winnie-de-Poeh-dag. En dat is vandaag, 18 januari! Een goede reden om het boek uit de kast te halen en om het aan de kinderen voor te lezen. Of om er zelf weer eens lekker uit te lezen. Ikzelf het een Engelse uitgave met de tekeningen van Shepard. Ook van de tekeningen geniet ik altijd!
Conclusie
Winnie de Poeh, oorspronkelijk bedacht door A.A. Milne voor zijn zoon Christopher Robin, blijft een geliefd figuur dat kinderen op speelse wijze leert over het leven van alledag. In het Honderd Bunderbos ontvouwen zich eenvoudige avonturen met diepgaande lessen, waarbij vriendschap, wijsheid en filosofie samenkomen. De tijdloze aantrekkingskracht van Winnie de Poeh toont aan dat de schatten van het Honderd Bunderbos niet slechts voor één generatie zijn, maar voor altijd.
