Als leesgek en oprichter van TOPPR / Sleeplezen volg ik de leesontwikkelingen in Nederland op de voet. De recente rapporten van PISA en de Inspectie van het Onderwijs laten een duidelijk beeld zien: een ernstige achteruitgang in het voortgezet onderwijs en een voorzichtige stabilisatie in het basisonderwijs. In deze Blog lees je het antwoord op de vraag: Hoe staat het erbij met het lezen van Nederlandse kinderen?

Dalende scores in het voortgezet onderwijs

Uit het PISA-onderzoek van 2022 bleek dat de leesvaardigheid van Nederlandse vijftienjarigen verder is gedaald. De gemiddelde score is gezakt naar 459 punten, waarmee Nederland onder zowel het EU-gemiddelde (480) als het OESO-gemiddelde (476) zakt. Van de 81 deelnemende landen staat Nederland inmiddels op plaats 34. Nog verontrustender is dat 33 procent van de jongeren het minimale leesniveau niet haalt dat nodig is om in de samenleving goed te kunnen functioneren (PISA Nederland, 2023).

Herstel in het basisonderwijs?

De Staat van het Onderwijs 2025 laat zien dat basisscholen de taalachterstanden na corona grotendeels hebben ingelopen. Volgens de inspectie haalt 99 procent van de leerlingen het fundamentele 1F-niveau voor lezen, en bereikt slechts 75 procent het hogere streefniveau 2F. Maar zodra leerlingen doorstromen naar het voortgezet onderwijs, blijft vooral het behalen van het basisniveau problematisch voor met name leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen. De kloof tussen basisschoolresultaten en voortgezet onderwijs is daarmee een structureel probleem geworden.

Internationaal perspectief

Nederland is hierin geen uitzondering. Ook in andere westerse landen, zoals Duitsland en Frankrijk, is sprake van een dalende leesmotivatie en een toenemende afhankelijkheid van digitale media. Toch weten sommige landen structureel hogere leesniveaus te behouden. Zij investeren consequent in leesdidactiek, schoolbibliotheken en een cultuur waarin lezen ook thuis vanzelfsprekend is.

Wat kunnen we doen?

De oorzaken van de Nederlandse daling zijn meervoudig. Jongeren lezen steeds minder voor hun plezier. Tegelijkertijd neemt de schermtijd toe, en is er minder ruimte voor geconcentreerde leestijd. Kinderen van laagopgeleide ouders lopen bovendien vaker risico op laaggeletterdheid. De gevolgen zijn groot: zonder voldoende leesvaardigheid blijven jongeren kwetsbaar in hun studie, hun loopbaan en hun maatschappelijke participatie.

Het antwoord ligt in structurele interventies. Dat begint met het stimuleren van leesplezier vanaf jonge leeftijd, het consequent professionaliseren van leerkrachten, en het opbouwen van een leescultuur waarin boeken vanzelfsprekend zijn. Bij TOPPR en Sleeplezen werken we dagelijks aan die missie. Niet met hypes of losse projectjes, maar met effectieve methodes en praktische ondersteuning. Want wie kinderen leert lezen, opent hun wereld.

Bronnen

Inspectie van het Onderwijs. (2025). De Staat van het Onderwijs 2025. Geraadpleegd via: https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/staat-van-het-onderwijs/documenten/rapporten/2025/04/16/rapport-de-staat-van-het-onderwijs-2025

PISA Nederland. (2023). Resultaten PISA 2022. Geraadpleegd via: https://www.pisa-nederland.nl/resultaten2022/

Meelissen, M. et al. (2023). Leesprestaties Nederlandse middelbare scholieren gaan achteruit. Stichting Lezen. Geraadpleegd via: https://www.lezen.nl/onderzoek/leesprestaties-nederlandse-middelbare-scholieren-gaan-achteruit/